تروما چیست؟

تروما یا روان زخم، نوعی آسیب عمیق و ناپیدا در روان انسان است که معمولاً نتیجه تجربه اتفاقات ناخوشایند و دشوار در زندگی می‌باشد. این نوع آسیب روحی و روانی، به‌ویژه اگر در دوران حساسی چون کودکی رخ دهد، می‌تواند تاثیری عمیق و پایدار بر کیفیت زندگی و رفتارهای فرد بگذارد. اهمیت توجه به این آسیب‌های روحی و تلاش برای درمان آن‌ها نمی‌تواند انکار شود، چرا که این زخم‌های ناپیدا می‌توانند سایه‌ای سنگین بر تمامی جنبه‌های زندگی فرد بیندازند.

اتفاقات و رویدادهای ناخوشایند بخشی اجتناب‌ناپذیر از زندگی هر انسانی هستند. با این حال، چگونگی واکنش ما به این اتفاقات و توانایی‌مان در مواجهه با آن‌ها می‌تواند متفاوت باشد. برخی افراد ممکن است قادر به عبور از این رویدادها با کمترین آسیب روحی باشند، در حالی که دیگران ممکن است دچار تروما یا آسیب‌های روحی و روانی شدید شوند. این آسیب‌ها می‌توانند تاثیرات طولانی‌مدت و عمیقی بر ذهن و رفتارهای فرد داشته باشند، به گونه‌ای که تاثیر آن‌ها به‌سادگی از بین نمی‌رود. بسیاری از افراد برای مقابله با این آسیب‌ها و بازیابی احساس اعتماد به نفس و امنیت خود، به جلسات مشاوره و درمان‌های روانشناسی نیاز دارند. این نوع درمان‌ها نه تنها به فرد کمک می‌کنند تا با گذشته خود کنار بیایند، بلکه در بازسازی یک زندگی سالم و مثبت نیز نقش بسزایی دارند.

درمان تروما چگونه است؟ | چگونه می توان آن را تشخیص داد؟

تروما یا روان زخم چیست؟

تروما، واژه‌ای که ریشه در زبان یونانی دارد و به معنای زخم است، در حوزه روانشناسی به آسیب روانی نسبت داده می‌شود. این آسیب عمیق روانی معمولاً در نتیجه قرار گرفتن در شرایطی بسیار استرس‌زا یا آزاردهنده رخ می‌دهد. به‌خصوص زمانی که افراد احساس ناامنی شدیدی می‌کنند و گمان می‌برند که خطری دائمی آنها را تهدید می‌کند. این حالت می‌تواند منجر به ایجاد حس درماندگی و تشدید احساس اضطراب شود. برخی از شرایطی که می‌توانند به تروما منجر شوند، ممکن است شامل تجربیاتی باشند که به‌طور مستقیم به امنیت فردی یا عاطفی فرد لطمه وارد کنند. این تجربیات ممکن است متنوع باشند و از حوادث غیرمنتظره مانند فوت ناگهانی یک عزیز، سوانح طبیعی، حملات تروریستی گرفته تا تجارب شخصی مانند خیانت یا جدایی از شریک عاطفی را شامل شوند. این تجارب نه تنها زخم‌های فیزیکی بر جای نمی‌گذارند، بلکه آسیب‌های عمیق و درازمدتی بر روان افراد وارد می‌کنند که در درازمدت می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر کیفیت زندگی و روابط آنها داشته باشد.

 علت ایجاد روان زخم:

تجربه حوادث ناگوار و فاجعه‌بار همچون جنگ‌ها، حملات تروریستی، سقوط هواپیماها، و زلزله‌های شدید ممکن است برای برخی از ما در زندگی رخ ندهد. با این حال، حتی بدون تجربه مستقیم، شنیدن یا دیدن اخبار و تصاویر این حوادث می‌تواند تأثیرات عمیق روانی برجای بگذارد. تأثیرات روانی شدید ناشی از این حوادث، که اغلب در قالب تروما یا شوک عصبی تجربه می‌شوند، می‌توانند بر سلامت روانی افراد تأثیر گذار باشند. این امر نشان می‌دهد که قرار گرفتن مکرر در معرض اخبار ناگوار و دیدن تصاویر دلخراش از فجایع، خود می‌تواند یک عامل مهم در ایجاد روان زخم باشد.

بیماری‌های جدی، زندگی در مناطق پرخطر، و تجربه‌های مکرر حوادث وحشتناک می‌توانند منجر به استرس مداوم و فشار روانی شدید شوند. این موقعیت‌ها، چه در قالب بیماری‌های طولانی مدت یا زندگی در محیط‌های ناامن، سلامت روانی فرد را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهند. همچنین، تصادفات رانندگی، آسیب‌های جسمی یا حملات خشونت‌بار که ممکن است تنها یک بار رخ دهند، به ویژه اگر به صورت ناگهانی و در دوران کودکی اتفاق بیفتند، می‌توانند اثرات روانی جدی به جای بگذارند. علاوه بر این، رویدادهایی مانند جراحی‌های سنگین در سه سال اول زندگی، فوت ناگهانی یکی از اعضای خانواده، پایان یافتن یک رابطه عاطفی، یا تجربه تحقیر و بی‌احترامی، که اغلب نادیده گرفته می‌شوند، نیز می‌توانند عوامل مهمی در ایجاد آسیب‌های روانی باشند.

علائم تروما (Trauma) چیست؟

پاسخ‌های انسانی به رویدادهای آسیب‌زا بسیار متنوع هستند و اغلب شامل طیف گسترده‌ای از واکنش‌های احساسی و فیزیکی می‌شوند. این واکنش‌ها می‌توانند به شکل‌های مختلفی بروز یابند و معمولاً نشان‌دهنده دگرگونی عمیق در ساختار احساسی و روانی فرد هستند. افرادی که دچار آسیب روانی می‌شوند، گزارش کرده‌اند که آن‌ها تقریباً همه انواع احساسات منفی را به طور همزمان تجربه می‌کنند. این مسئله می‌تواند زمینه‌ساز افکار خودکشی و بحران‌های روانی شدید باشد.

این حالت می‌تواند موجب از دست دادن احساس امنیت و ثبات در زندگی شود. عدم تمرکز: اختلال در تمرکز و فکر کردن می‌تواند فعالیت‌های روزمره را دشوار سازد. احساس غم و گناه: این دو احساس به شکل مشترک می‌توانند منجر به ایجاد حالتی از پریشانی ذهنی و ناراحتی عمیق شوند. تغییرات رفتاری: این تغییرات می‌توانند شامل خشم، تحریک‌پذیری، بی‌حالی و کاهش انرژی باشند. اضطراب و استرس: این حالت‌ها معمولاً با شدت بیشتری بروز می‌کنند و می‌توانند بر همه جنبه‌های زندگی فرد تأثیر بگذارند. انکار و بی‌اعتقادی: این واکنش می‌تواند به عنوان یک مکانیسم دفاعی عمل کند که فرد را از پذیرش واقعیت دور نگه می‌دارد. احساس شرم و سرزنش خود: این احساسات می‌توانند به صورت مداوم وجود داشته باشند و موجب احساس ناامیدی و عدم درک شدن از سوی دیگران شوند.

درمان تروما چگونه است؟

برخورد و درمان زخم‌های روانی یکی از اساسی‌ترین بخش‌های بهداشت روان است. این زخم‌ها معمولاً ناشی از تجارب دردناک، احساسات سنگین و خاطراتی هستند که به طور مداوم فرد را آزار می‌دهند. دکتر وانشناس، با استفاده از روش‌های درمانی پیشرفته و اثبات شده، به افراد کمک می‌کند تا نه تنها اعتماد به نفس خود را بازیابند، بلکه روابط خود با دیگران را نیز بهبود بخشند. در این راستا، سه شیوه درمانی کلیدی مورد استفاده قرار می‌گیرد:

1. تجربه سوماتیک (Somatic Experiencing): این روش درمانی بر پایه این فرضیه استوار است که بدن به طور طبیعی قادر به مدیریت و فرآوری تجارب تروماتیک است. در این روش، با تمرکز بر تجارب بدنی و حسی، بیمار یاد می‌گیرد چگونه با استرس‌های ناشی از خاطرات ناخوشایند کنار بیاید و آن‌ها را مدیریت کند. این شیوه به فرد کمک می‌کند تا با شناسایی و پردازش احساسات فیزیکی مرتبط با تجربیات تروماتیک، به تدریج به آرامش و تعادل روانی دست یابد.
2. درمان شناختی-رفتاری (Cognitive-behavioral Therapy): این شیوه درمانی، که یکی از متداول‌ترین و موثرترین روش‌های درمانی است، بر تغییر الگوهای فکری و رفتاری غیرمفید تمرکز می‌کند. در این روش، فرد می‌آموزد چگونه با تغییر دیدگاه‌های منفی و ناکارآمد خود نسبت به موقعیت‌ها و خودش، به یک تغییر مثبت در رفتار و حالات عاطفی دست یابد. این روش نه تنها به فرد کمک می‌کند تا احساسات و خاطرات دردناک را به شکل موثرتری مدیریت کند، بلکه به او امکان می‌دهد روش‌های سازنده‌تری برای مواجهه با چالش‌های آینده پیدا کند.
3. روش حساسیت زدایی و پردازش دوباره حرکات چشم (EMDR): این روش درمانی نوآورانه، که توسط فرانسین شاپیرو توسعه یافته است، بر پایه استفاده از حرکات چشم و سایر شیوه‌های تحریک دوطرفه برای کمک به فرآوری و پردازش خاطرات تروماتیک عمل می‌کند. EMDR به فرد کمک می‌کند تا با استفاده از حرکات چشم و تمرکز بر خاطرات دردناک، آن‌ها را در ذهن خود بازپردازش کرده و به تدریج از شدت احساسات ناشی از آن‌ها کاسته شود. این روش نه تنها به فرد در فرآوری خاطرات کمک می‌کند، بلکه به او امکان می‌دهد تا به یک درک عمیق‌تر و معنادارتر از تجربیات خود دست یابد.

نتیجه گیری:

تروما، که در روانشناسی به عنوان یک آسیب روانی شناخته می‌شود، می‌تواند تأثیرات عمیق و گسترده‌ای بر زندگی فردی و اجتماعی انسان‌ها داشته باشد. این آسیب‌های روانی، که اغلب نتیجه تجارب استرس‌زا یا آزاردهنده هستند، می‌توانند منجر به ایجاد احساس ناامنی، درماندگی و اضطراب در افراد شوند. تروما نه تنها زخم‌های فیزیکی بر جای نمی‌گذارد، بلکه می‌تواند آسیب‌های عمیق روحی و روانی ایجاد کند که تأثیرات آن‌ها گاهی اوقات در درازمدت بر زندگی فرد باقی می‌ماند.